Het failliet van Sabena

Sabena, de voormalige nationale luchtvaartmaatschappij, werd op 7 november 2001 failliet verklaard. Zo’n 7000 mensen verloren hun job, België verloor een statussymbool.

Op 23 mei 1923 richtte de Belgische regering Sabena op: Société Anonyme Belge d’Exploitation de la Navigation Aérienne. Diezelfde dag hing het eerste vliegtuig in de lucht: een vrachtvlucht tussen Brussel en het Britse Lympne met een tussenlanding in Oostende. De eerste passagiersvlucht vond plaats op 1 april van datzelfde jaar. De vlucht vertrok in Rotterdam en ging via een tussenstop in Brussel naar Straatsburg.

In 1925 begon de exploitatie van vluchten naar de Belgische kolonie Congo. De eerste rechtstreekse vlucht tussen Brussel en Kinshasa vertrok in 1931 en duurde vijf dagen. Een activiteit die uitgroeide tot hét paradepaardje van Sabena. In de jaren die volgden, werkte de maatschappij aan een grotere bestemmingslijst en de nodige infrastructuur. Niet alleen luchthavens maar ook luxueuze hotels werden opgetrokken. Tegen 1939 beschikte Sabena over achttien vliegtuigen en overspande hun Europese vluchtennet 6000 kilometer.

Na WO II hernam Sabena de route België-Congo en vloog het eerste vliegtuig over de Atlantische Oceaan naar New York. De maatschappij was zo welvarend dat ze in de loop van de jaren zestig een samenwerkingsverband aanging met de toenmalige oudste Belgische chartermaatschappij Sobelair omdat deze alsmaar minder rendabel was geworden. Sabena zette Sobelair als chartermaatschappij opnieuw op de kaart en liet zich zien als de welvarende maatschappij die ze toen was. Sabena investeerde als één van de eerste in straalvliegtuigen.

In de jaren zeventig het massatoerisme op te komen. Steeds meer mensen namen het vliegtuig om op reis te gaan. Sabena zag de cijfers omhoog gaan en investeerde in meer vliegtuigen en meer bestemmingen. Tegen het einde van de jaren zeventig staken geruchten over inefficiënt beheer en financiële moeilijkheden bij Sabena de kop op. De regering zag er geen graten in en bleef naar goede gewoonte geld pompen in de luchtvaartmaatschappij. De liberalisering van de luchtvaart in de jaren tachtig verscherpte de concurrentie en bezorgde Sabena voor het eerst een financiële opdoffer. Vanaf dat moment ging het alleen nog bergaf.

In mei 1995 kocht de Zwitserse vliegtuigmaatschappij Swissair net geen vijftig procent van de aandelen van Sabena over. Er was opnieuw hoop voor de Belgische nationale luchtvaartmaatschappij. Na een korte heropleving ging het echter snel weer in dalende lijn. In 1997 kwamen Swissair en Sabena onder de groep SAirGroup terecht. Samen deden ze de grootste aankoop in vliegtuigen uit de geschiedenis: vierendertig nieuwe Airbustoestellen vervolledigden de vloot.

De aankoop deed veel stof opwaaien gezien Sabena die toestellen niet allemaal nodig had en de bankrekening het eigenlijk niet toeliet. Het ging van kwaad naar erger. In de zomer van 2001 sloot de Belgische overheid in het Brusselse hotel Astoria het hotelakkoord met de SAirGroup: in de hoop de financiële problemen het hoofd te bieden werd hun aandeel in Sabena opgetrokken tot vijfentachtig procent. Concreet zou Sabena hiervoor 258 miljoen euro krijgen en negen Airbustoestellen laten overnemen.

Door de instorting van de luchtvaartbranche na de aanslagen van elf september 2001 en het wanbeheer bij Swissair en Sabena, kwam van het akkoord niets in huis. Na een maand wachten en zoeken naar geldschieters, bleek de situatie in het post-9/11-klimaat hopeloos te zijn. De vlucht SN 690 uit Cotonou via Abidjan was de laatste vlucht van Sabena. Deze vlucht werd urenlang aan de grond gehouden door het personeel in Cotonou, dat garanties wilde. Zowel het personeel als de passagiers waren zeer onrustig omdat er geen nieuws kwam. Wanneer de vlucht dan eindelijk aankwam in Zaventem, werd het vliegtuig opgewacht door medewerkers van Sabena, die allemaal afscheid wilden nemen van hun bedrijf. Geëmotioneerd vormden ze een menselijke kring rond het vliegtuig.